Περί Νήψης

Η φιλοκαλία είναι ένα σύγγραμμα πέντε τόμων που περιλαμβάνει σκέψεις και απομνημονεύματα των «Αγίων Νηπτικών Πατέρων» της ορθοδόξου Εκκλησίας μας.
Στον Α’ τόμο αναφέρεται η λέξη «νήψη» εξ ου και «νηπτικών πατέρων».

«Νήψη’, στην εκκλησιαστική ορολογία, σημαίνει άγρυπνη και ανύστακτη εποπτεία και επαγρύπνηση του νου και της καρδιάς. Παράγεται από το ρήμα νήφω, που έχει τη σημασία του είμαι προσεκτικός, άγρυπνος, ξύπνιος, με ξεθόλωτο νου.
Με άλλα λόγια σημαίνει να είμαι ενήμερος της αντιληπτικότητας μου κάθε στιγμή και να μπορώ να ελέγχω τη ροή των λογισμών και των αισθήσεων μου με πλήρη διαύγεια πνεύματος. Για να έχει ευδόκιμους καρπούς η νήψη θα πρέπει να συνοδεύεται από τη φλογερή, αδιάλειπτο και καρδιακή προσευχή.
«Νήψη και προσευχή» το ένα προϋποθέτει το άλλο. Και τούτο δεν είναι έργο και προνόμιο των ασκητών και μοναχών, αλλά απευθύνεται σε όλους τους πιστούς Χριστιανούς, που επιθυμούν ν’ ακολουθήσουν το σταυρικό δρόμο που οδηγεί στην τελειότητα του Ευαγγελίου και στην εν Χριστώ οικοδομή του ανθρώπου.

Ο απόστολος Παύλος στην Α' προς θεσσαλονικείς επιστολή του, μιλώντας για την ημέρα της  Δευτέρας παρουσίας του Χριστού, που ομοιάζει με κλέπτη της νύκτας, καταλήγει ορίζοντας τους Χριστιανούς ως υιούς φωτός και υιούς ημέρας και προσθέτει:
« Άρα ουν μη καθεύδομεν ως και οι λοιποί , αλλά γρηγορώμεν και νήφωμεν οι γαρ καθεύδοντες νυκτός καθεύδουσι και οι μεθυσκόμενοι νυκτός μεθύουσιν.  Ημείς δε ημέρας όντες νήφωμεν, ενδυσάμενοι θώρακα πίστεως και αγάπης και περικεφαλαίαν ελπίδα σωτηρίας».
Στην προς Τιμόθεον Β' επιστολή του, μεταξύ άλλων, ο απόστολος των Εθνών λέει:  «...συ δε νήφε εν πάσι».
Ανάλογη αναφορά για εγρήγορση και νήψη κάνει και ο απόστολος Πέτρος στην Α΄ Καθολική επιστολή του:
«Διό αναζωσάμενοι τας οσφύας της διανοίας υμών, νήφοντες, τελείως ελπίσατε επί την φερομένην υμίν χάριν εν αποκαλύψει Ιησού Χριστού».
Προσοχή, εγρήγορση και νήψη, συνιστά και ο Κύριος σε πολλές περιπτώσεις. Η παραβολή των δέκα παρθένων είναι παραβολή νήψης, για την, είσοδο της ψυχής στους γάμους του Νυμφίου-Χριστού. «Βλέπετε, αγρυπνείτε και προσεύχεσθε», μας λέει στο κατά Μάρκον Ευαγγέλιο. Και στο κατά Λουκάν τονίζει:  «αγρυπνείτε ουν εν παντί καιρώ δεόμενοι». Τη νύκτα της Γεσθημανή, όταν οι οφθαλμοί των μαθητών ήσαν βεβαρημένοι και τους βρήκε να κοιμούνται είπε:  «Γρηγορείτε και προσεύχεσθε ίνα μη εισέλθητε εις πειρασμόν».  Όλες αυτές οι αναφορές,  σημαίνουν, νήψη και αγρυπνία του νου και της καρδιάς, λέει και πάλι ο Απόστολος:
«Νήψατε, γρηγορήσατε, ο αντίδικος υμών διάβολος, ως λέων ωρυόμενος περιπατεί ζητών τινα καταπίη».
Η νήψη και η προσευχή είναι τα θεμέλια της πνευματικής ζωής. Χωρίς τις δύο αυτές αρετές της ψυχής ο αγωνιστής οδηγείται στην οκνηρία, στην άγνοια, στη λήθη. Χωρίς την προσοχή του νου και την αδιάλειπτη προσευχή της καρδιάς, η ανάκτηση του Αγίου Πνεύματος, όπως την ζήτησε ο Άγιος Σεραφείμ του Σάρωφ    είναι αδύνατη.
Οι  Άγιοι υπήρξαν όλοι νηπτικοί. Νηπτικοί πατέρες ονομάστηκαν όσοι άσκησαν συστηματικά τη νήψη και άφησαν συγγράμματα για το φως αυτό της ψυχής . Η Φιλοκαλία δεν είναι τίποτε άλλο από νηπτική πραγματεία. Γράφει σχετικά ο όσιος  Ησύχιος ο Πρεσβύτερος.
«Αυτός είναι πραγματικά αληθινός μοναχός που πετυχαίνει τη νήψη και αυτός είναι, αληθινός νήφων που είναι στην καρδιά του μοναχός».